Celem projektu jest stworzenie pierwszego w regionie Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) archiwum historii mówionej transformacji systemowej, widzianej oczami przedsiębiorców.
W latach 2019-2020 realizowany jest pilotaż projektu (działanie finansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki, konkurs Miniatura 2), polegający na przeprowadzeniu i zarchiwizowaniu wywiadów z założycielami organizacji powstałych w Polsce w pierwszych latach transformacji (1989-1997) i działających do dziś.
W wywiadach wykorzystujemy metodę historii mówionej (oral history), polegająca na rejestrowaniu relacji biograficznych bezpośrednich uczestników historii. Naszymi rozmówcami są kluczowi uczestnicy transformacji, tj. prywatni przedsiębiorcy. Stosowaną techniką jest wywiad swobodny, dotyczący „historii życia” przedsiębiorcy i koncentrujący się na następujących zagadnieniach: (1) wczesne doświadczenia rozmówcy (rodzina, edukacja), (2) okoliczności założenia firmy, (3) kluczowe etapy rozwoju firmy, (4) sposoby radzenia sobie z „lukami instytucjonalnymi”, (5) globalna konkurencja, (6) strategie „wyjścia” przedsiębiorcy (np. problem sukcesji).
Projekt jest ważny z trzech powodów. Po pierwsze, w naukach o zarządzaniu, w tym w szczególności w teorii organizacji (Godfrey et al., 2016), zarządzaniu strategicznym (Simsek et al., 2015) oraz biznesie międzynarodowym (Verbeke i Kano, 2015), obserwujemy obecnie „zwrot historyczny”, polegający na wzroście zainteresowania przeszłością organizacji oraz na coraz częstszym wykorzystywaniu metod historycznych do tworzenia teorii nauk o zarządzaniu. Wykorzystanie perspektywy historycznej jest niezbędne w przypadku procesów i zjawisk, dla których kluczową zmienną jest czas. Przykładem takiego procesu jest transformacja systemowa w Europie Środkowo-Wschodniej (EŚW). Nasze badania pozwolą lepiej zrozumieć towarzyszące jej zjawiska organizacyjne, takie jak powstawanie i wzrost prywatnych przedsiębiorstw, ich strategie przetrwania w zmieniającym się otoczeniu instytucjonalnym, oraz ich umiędzynarodowienie. Po drugie, w literaturze wciąż niewiele jest badań międzynarodowych, które umożliwiłyby analizę podobieństw i różnic między zachowaniami przedsiębiorstw z krajów EŚW i innych „gospodarek doganiających”. Nasz projekt pozwoli lepiej zrozumieć specyfikę „firm z EŚW” jako kategorii analityczne, a także rozpoznać możliwości i ograniczenia generalizacji wyników badań prowadzonych w kontekście EŚW. Po trzecie, stworzenie archiwum historii mówionej pozwoli utrwalić relacje pokolenia przedsiębiorców, których działania tworzyły gospodarkę rynkową w krajach postkomunistycznych. Dzięki temu powstanie archiwalny zasób o dużej wartości historycznej.
